Merhabalar Sevgili Okuyanlar,
Bu haftaki konumuz ceza. Birçok araştırmaya ve tartışmaya konu olan bu durumu burada sizlerle
konuşmak istedim.
Kültürel farklılıklar ve coğrafyaya göre değişen çocuklara uygulanan ceza konusu oldukça hassas
olunması gereken bir durumdur.
Yüzyıllar boyunca ceza çocukları disipline etmekte gerekli hatta istenen bir yöntem olarak
görülmüştür.
Yapılan deneysel bir çalışmada çocuklarda ortaya çıkan yalan söyleme, zorbalık, kavga etme vb
antisosyal davranışlar onlara uygulanan ceza ile ilişkili bulunmuştur.
Başka bir çalışma ise çocuklara uygulanan bedensel cezayı, yüksek seviyelerde saldırganlıkla ilişkili
bulmuştur.
Peki bu cezaların sonuçları neler olabilir hiç düşündünüz mü?
Yetişkinler bir çocuğa bağırıp azarladıklarında çocuğa çok başka modeller sunmakta olup çocukların
bu saldırgan davranışı modelleme ihtimali yüksektir.
Uygulanan ceza çocuklarda korku ve öfke duygusunu beraberinde de kaçınma davranışını
uyandırabilir. Örneğin çocuğuna fiske vuran bir ebeveynle çocuğun aynı ortamda bulunmak
istememesi, korku duygusunu yaşaması.
Ceza çocuğa ne yapması gerektiğini değil ne yapmaması gerektiğini anlatır. Çocuklara alternatif
çözümler sunulmalıdır. Oyuncaklarını toplamayı atan bir çocuğa bağırmak veya tehdit oluşturmak
yerine beraber toplamaya ne dersin? /yardım etmemi ister misin? /vb…cümleler sunup eylemi
gerçekleştirdiğinde olumlu bir tepki vermek vb… Bu şekilde yapılması istenmeyen bir davranışa karşı
beklenen davranışı modelleme olursunuz.
Cezalandırma istismarcı bir hal alabilir. Duygusal ve fiziksel şiddete dönüşebilir.
Bunun yerine istenmeyen davranışın neden istenmediği çocuğa anlatılmalı ve çocuk ikna edilmelidir.
Bu davranışın diğer kişilere ne hissettirdiği ifade edilmelidir. Çocuk böylece empati duygusunu
geliştirmeyi öğrenir hem de neyin yanlış olduğunu anlamasına fırsat verilir.
Ceza çocuğun yaşına uygun ancak zedeleyici olmamalıdır. Ödevlerini yapmak yerine televizyon
başında vakit geçiren bir çocuğa, televizyon yasağı konulabilir. Uygulanan cezanın şiddeti çocuğun
gelişiminde yaşam boyu etkilerini ve yansımalarını gösterir.
Bilimsel bir dille ceza bu şekilde ifade edilebilir. Peki bizim toplumumuzda çocuğa cezaya bakış açısı
nedir? Yetişkinlerin kendilerinden daha zayıf varlıklar üzerinde güç hissettiği, egolarını tatmin ettiği
bir gösteri mi, yoksa bilinçli bir şekilde sınırları belli bir araç mi?
Açık konuşmak gerekirse toplumumuzda ceza ölçüsüz kullanılmakla beraber, çocuklar üzerinde
oldukça yıpratıcı ve olumsuz etkiler yaratan bir durumdur. Evde ebeveynler, okulda öğretmenler
cezanın sınırlarını belirlemekte oldukça güçlük çekiyorlar.
Okulda kitabını okumadan gelen bir çocuğa ceza olsun diye daha kalın bir kitap vermek o çocuğu
olumlu davranışa itmiyor. Çocuk ödevini bu şekilde belki yapıyor olabilir ancak ilerleyen zamanda
kitap okumaktan nefret eden bir genç olma ihtimali yüksek.
Ceza düşünülmeden verilebilecek bir şey değil. Eve yorgun gelen çalışan ebeveynlerin evde koşturan
çocuklarına tavrı azarlamak veya bağırmak olduğunda, burada bir ölçü olmuyor. Çünkü asıl kızdığı
koşturan çocuklar değil, gün içerisinde yaşadığı stres, sorun vb…
Ceza olmalı mı olmamalı mı tartışılır bir konu. Fakat şurası çok net ki çocuklara uygulanan ödül ve
cezanın derecesi, onun kendi olabilme potansiyelini etkiliyor. Lütfen tercih edeceğiniz en son şey
ceza olsun. Bütün yolları denemeden kolaya kaçma yöntemi olarak görülen ceza çocukları hem
fizikten hem de ruhen yıpratıyor. Çocuklarınıza davranışlarının sorumluluğunu almayı öğretin. Ve
onlara yaşına uygun ve yapabileceği sorumluluklar yükleyin. Keyifli haftalar.
Zemberek Kuşu’nun Dönüşü